Rok 1447

Początek

Reliktem budowli z 1447r. jest tablica erekcyjna z datą i herbami Reibnitzów i Stoschów, wmurowana w przyporę prezbiterium. Nie wiadomo, kiedy ją tu umieszczono- czy podczas budowy obecnego kościoła, czy w czasie rozbiórki starego (który funkcjonował na pewno aż do początku XVII w.). Ciekawostką jest sposób zapisu daty- w XV w. krój cyfr arabskich nie był jeszcze ostatecznie ustalony, m. in. Zmienił się kształt cyfry „4”, którą wcześniej zapisywano jako „pół ósemki”. Tu zastosowano w jednej dacie dwa różne kroje czwórki, co zmyliło wielu badaczy dziejów świątyni- datę odczytywano zwykle jako „1497” i wiązano z budową obecnego kościoła. Jednak w takim wypadku nie miałoby żadnego uzasadnienia umieszczenia na tablicy herbu Stosch.

Przełom XV i XVI wieku

Późny Gotyk

Z późnogotyckiej świątyni z przełomu XV i XVI wieku zachowały się mury zewnętrzne z przyporami, z wyjątkiem zbudowanej od nowa północnej ściany nawy i zupełnie przebudowanej fasady. Nieliczne detale architektoniczne z tego okresu to zamurowany piaskowcowy portal w południowej ścianie prezbiterium, maswerk w okienku obok klatki schodowej i fragment portalu (nadproże), umieszczony wysoko na południowej ścianie korpusu. W południowym przedsionku przetrwało gotyckie sklepienie krzyżowo- żebrowe. Wymiary kościoła są następujące: długość- 58 m (w tym prezbiterium- 23 m), szerokość- 19 m, wysokość-(od posadzki do szczytu sklepień)- ponad 25 m.

XVIII wieczny architekt

Układ Łańcuchowy

Nieznany XVIII wieczny architekt w ciekawy sposób ukształtował wnętrze nawy- wydatnymi filarami podzielił je na dwa przęsła, a w miejscu dawnych naw bocznych uformował zbliżone do półkoli nisze. Dzięki temu nawa uzyskała kształt dwóch stykających się owali (układ taki, przypominający ułożenie ogniw łańcucha nazywa się łańcuchowym). Bardzo podobny plan ma kościół w Ścinawie Nyskiej, jednak pewne cechy charakterystyczne wskazują, że projektowali je różni architekci, korzystający z tego samego wzorca. Przebudowę kościoła w Kubicach historycy sztuki przypisują architektowi związanemu z klasztorem kamienieckim, być może temu samemu, który budował kościoły w Mąkolnie (1722) i Laskach (1740-41).

Druga połowa XVIII w.

Wyposażenie

O wartości zabytkowej kościoła stanowi przede wszystkim jego jednorodne stylowo, barokowo- rokokowe wyposażenie, specjalnie dla niego zaprojektowane i dobrze współgrające z architekturą wnętrza, zachowane bez większych zmian. Można je w całości uznać za wybitne dzieło sztuki drugiej połowy XVIII wieku.

Rokokowy ołtarz

PietA

W pierwszym rzędzie zwraca uwagę widza rokokowy ołtarz główny, w którym w szklanej gablocie nad tabernakulum stoi figura Matki Boskiej Bolesnej. Drugą część ołtarza stanowi zawieszony powyżej cenny obraz wybitnego malarza czeskiego baroku Feliksa Antoniego Schefflera „Zdjęcie z krzyża” (1743); jego treść podporządkowana jest figurce „Piety”. Bogatą, złoconą ramę „trzymają” dwie figury aniołów. Antepedium ołtarza zdobi bogaty ornament i płaskorzeźbiona scena, związana bezpośrednio z tematem obrazu- „Złożenie do grobu”.

Płaskorzeźby

Ofiara Melchizedeka

Dwie płaskorzeźbione scenki obok tabernakulum („Ofiara Melchizedeka”) stanowią prefigurację Eucharystii i Ofiary Chrystusa. Kompozycja całego ołtarza, pozbawionego elementów architektonicznych i złożonego z dwóch oddzielnych części- mensy z tabernakulum oraz obrazu- jest wzorowana na ołtarzu kościoła w Bardzie, dziele Mikołaja Richtera z ok. 1715 r.

Obok ołtarzA

Piotr i Paweł

Obok ołtarza stoją na płaskorzeźbionych konsolkach figury apostołów Piotra i Pawła; płaskorzeźby przedstawiają ich męczeństwo- „Ukrzyżowanie św. Piotra” i „Ścięcie św. Pawła”.

Wota

Uzdrowienia

Po obu stronach ołtarza głównego wiszą gabloty z wotami. Są to w większości srebrne precjoza z XVIII i XIX wieku- plakietki, krzyżyki, serca, łańcuszki, monety. Ciekawe są wota z wyobrażeniem części ciała (nogi, ręce, oczy, piersi kobiecych) lub osób (dziecko w beciku, kobieta, klęczący mężczyzna), które są dowodami wdzięczności za uzdrowienia.

W prezbiterium

Obrazy Schefflera

W prezbiterium znajdują się dwa dalsze obrazy F. A. Schefflera: Matka Boska Niepokalna i Św. Barbara.

Ząbkowickie płótna

J. Neumann

Bliżej nawy znajdują się dwa wielkie płótna ząbkowickiego malarza J. Neumanna: Pokłon pasterzy i Ucieczka do Egiptu z 1790 roku.

Z 1780 roku

Rokokowa ambona

Piękna, rokokowa ambona, dzieło wybitnego warsztatu rzeźbiarskiego, pochodzi z 1780 roku. Wieńczy ją baldachim ze sceną rzeźbiarską Ukrzyżowanie Jezusa na Górze Kalwarii, na zaplecku znajduje się płaskorzeźba Zesłanie Ducha Świętego, a balustradę kosza, podtrzymywanego przez anioła, zdobi płaskorzeźba 12-letni Jezus naucza w świątyni i figury aniołów.

Rzeźba Maryi

Immaculata

Naprzeciw ambony na konsoli stoi barokowa rzeźba Immaculaty.

Ołtarze boczne

Rokokowe

Przy łuku tęczy oraz w niszach po bokach nawy można podziwiać sześć rokokowych, polichromowanych ołtarzy bocznych typu architektonicznego (opisane w kolejności oddalania się od prezbiterium, najpierw północny, po nim południowy).

Ołtarz boczny

mB Różańcowej

Pierwszą parę stanowią ołtarze MB Różańcowej i Serca Jezusowego. Oba pochodzą z ok. 1740 roku. Głównym elementem pierwszego z nich jest ciekawy, na pół ludowy obraz z centralną sceną Św. Dominik odbiera różaniec z rąk Matki Boskiej oraz otaczającymi ją ilustracjami Tajemnic Różańcowych. Obok stoją rzeźby św. Joachima i św. Anny, a w zwieńczeniu widzimy anioły adorujące Ducha Świętego.

Ołtarz boczny

Serca Jezusowego

Ołtarz Serca Jezusowego nosi swe wezwanie dopiero od 1890 roku, pierwotnie był on poświęcony św. Barbarze. Obraz ołtarzowy flankują figury świętych- Karola Boromeusza i Ignacego Loyoli, zaś na wieńczącym widnieją figury Matki Bożej, Chrystusa Króla i św. Józefa.

Ołtarz boczny

Św. Jana Nepomucena

Druga para to ołtarze św. Jana Nepomucena i Męki Pańskiej, datowane na ok. 1750 r. Głównym elementem ołtarza św. Jana Nepomucena jest płaskorzeźba patrona, której towarzyszą płaskorzeźbione sceny z jego życia: Spowiedź królowej Zofii, Przesłuchanie przez króla Wacława IV i Wrzucenie św. Jana do Wełtawy (w antepedium). Przy kolumnach stoją rzeźby świętych: Anny, Józefa, Franciszka z Asyżu i Barbary. Całą kompozycję wieńczą putta z krucyfiksem (atrybut św. Jana), figury aniołów i puttów wśród obłoków oraz nierozpoznane tarcze herbowe fundatorów ołtarza.

Ołtarz boczny

Męki Pańskiej

W centrum ołtarza Męki Pańskiej znajduje się niesiony przez anioły Krzyż, zaś w antypodium scena Upadek pod krzyżem. Figury przestawiają proroka Izajasza, św. Jana Ewangelistę, św. Bonawenturę i króla Dawida.

Ołtarz boczny

Św. Józefa

Ostatnia para to ołtarze św. Józefa i św. Anny. Oba wykonano ok. 1760 roku, oba też były w późniejszym czasie pokryte nową polichromią. Na obu, oprócz wyobrażeń patronów, stoją rzeźby świętych- na pierwszym: Jana Chrzciciela, króla Dawida, Jakuba i Józefa z Arymatei;

Ołtarz boczny

Św. Anny

Na ołtarzu Św. Anny stoją figury: Weroniki, Jadwigi, Elżbiety i Elżbiety Węgierskiej.

Konfesjonały

Rokokowe

Bardzo interesujący zespół stanowi 8 rozbudowanych, rokokowych konfesjonałów, które w tłumnie odwiedzanym kościele pielgrzymkowym pełniły szczególnie ważną rolę. Każdy ma umieszczony na honorowym miejscu herb i inicjały nieznanego fundatora- „CFG”. Na zwieńczeniach konfesjonałów umieszczono figury świętych, którzy zgrzeszyli, lecz dzięki sakramentowi pokuty dostąpili zbawienia.

KonfesjonałY

Rokokowe

Są to: św. Piotr (z kogutem, przypominającym o zaparciu się Chrystusa), św. Maria Egipcjanka (nawrócona rozpustnica), pokutujący król Dawid i św. Afra (przywiązana do słupa, przy którym ją spalono podczas prześladowań chrześcijan- rzadko przedstawiana męczennica, żyła w III wieku n. e., pochodziła z Cypru, wraz z matką i towarzyszkami uprawiały nierząd, nawróciły się pod wpływem biskupa Narcyza), św. Dyzma (z krzyżem „Dobry Łotr” ukrzyżowany wraz z Chrystusem), nieznana pokutnica, prawdopodobnie św. Zygmunt (rzadko przedstawiany- był to król Burgundii w VI w., który za podpuszczeniem drugiej żony udusił swego syna z pierwszego małżeństwa, oskarżonego o zdradę stanu; Zygmunt zginął wrzucony do studni, a później zasłynął cudami) i św. Maria Magdalena.

Konfesjonały

Ewangeliści
i Doktorzy kościoła

Nad konfesjonałami, w niszach, ustawione są drewniane figury Czterech Ewangelistów z ich typowymi atrybutami i Czterech Doktorów Kościoła; na cokołach wyobrażono sceny z ich życia. Są to kolejno święci: Jan (scena Święty przed pogańskim sędzią), Mateusz (Powołanie celnika Mateusza przez Chrystusa), Łukasz (Święty maluje obraz Matki Boskiej), Marek (Męczeństwo św. Marka) oraz Grzegorz Wielki (z atrybutami papieskimi; scena Odnalezienie świętego dzięki unoszącej się nad nim płonącej kolumnie- Grzegorz uciekł z Rzymu, nie chcąc zostać papieżem), Hieronim (w kapeluszu kardynalskim, z podwójnym krzyżem; Kuszenie Świętego na pustyni), Ambroży (w stroju biskupa, stoi przez pomyłkę na cokole Augustyna ze sceną Spotkanie dziecka- Chrystusa z muszlą nad brzegiem morza) i Augustyn (w stroju biskupa, z sercem gorejącym; na cokole scena Św. Ambroży na łożu śmierci).

Ok. 1770 r.

Falujący parapet

Falujący parapet późnorokokowego chóru muzycznego z ok. 1770 roku zdobi ornament zwany lambrekinem.

Przy filarach rzeźby

Archanioł Michał

Przy filarach chóru umieszczono dwie ciekawe rzeźby z ok. 1760 roku przedstawiające archaniołów Gabriela (na omyłkowo zamienionej konsoli płaskorzeźba: Archanioł Michał razi mieczem szatana) i ...

przy filarach rzeźby

Archanioł Rafał

... i Rafała- patrona podróżnych, wyobrażonego w stroju pielgrzyma (Archanioł poleca Tobiaszowi wyłowić wielką rybę z rzeki Tygrys; później jej wnętrzności posłużyły do przepędzenia demona Asmodeusza i wyleczenia ślepoty ojca Tobiasza); trzymają oni tarcze z łacińską inskrypcją: „Sanc. Domus Dei et porta coeli” (Święty Dom Boży i brama niebios).

Kruchta

Archanioł Michał

Trzecia figura archanioła, Michała, znajduje się w kruchcie

W posadzce

Krypta sklepiona

W posadzce prezbiterium znajduje się płyta, zakrywająca wejście do sklepionej krypty. „Wypełniają ją- jak zapisano przy okazji wykonywania dokumentacji w połowie lat 70.- zbutwiałe szczątki wielu trumien ze zwłokami”.

otoczenie kościoła

Kapliczki Edykułowe

W niszy fasady można dostrzec figurę św. Józefa. Przy murze cmentarza rozmieszczono cztery późnorokokowe kapliczki edykułowe, ze stołami ołtarzowymi w niszach oraz płaskorzeźbionymi emblematami i inskrypcjami na naczółkach. Łacińskie teksty odnoszą się do Eucharystii, a kapliczki służyły zapewne podczas uroczystości Bożego Ciała. Trzecia z nich, przebudowana w 1913 roku, ma na naczółku tablicę upamiętniającą hrabiego Fryderyka Strachwitza.

Na podstawie książki Jerzego Organiściaka „Ząbkowickie opowieści”